Η ασφάλεια των συμπληρωμάτων διατροφής

Η ασφάλεια των συμπληρωμάτων διατροφής

του φαρμακοποιού, Κώστα Σουβατζίδη

Το τελευταίο χρονικό διάστημα η επιστημονική κοινότητα ασχολείται με την ασφάλεια των συμπληρωμάτων διατροφής. Τι εννοούμε ασφάλεια στα συμπληρώματα διατροφής; Ότι η χορήγηση πρέπει να γίνεται σε ελεγχόμενη δόση σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού ή του φαρμακοποιού.

Συμπληρώματα διατροφής είναι διατροφικά προϊόντα με σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας που αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσίων με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις, π.χ. εκχυλίσματα φυτών και άλλα συστατικά φυσικής προέλευσης με θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, αμινοξέα, πρωτεϊνες, αντιοξειδωτικές ουσίες κλπ., μεμονωμένων ή σε συνδυασμό.

Διατίθενται στο εμπόριο σε δοσομετρικές μορφές σε κάψουλες, παστίλιες, δισκία και άλλες παρόμοιες μορφές, καθώς και σε φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια με σταγονόμετρο και άλλες παρόμοιες μορφές υγρών που προορίζονται να ληφθούν σε προμετρημένες ποσότητες.

Προκειμένου να εξασφαλιστούν υψηλά επίπεδα προστασίας των καταναλωτών και να διευκολυνθεί η εκ μέρους τους επιλογή, τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά είναι ασφαλή και φέρουν επαρκή και κατάλληλη επισήμανση.

Η επισήμανση περιλαμβάνει υποχρεωτικά τα εξής:

1)     Το όνομα των κατηγοριών θρεπτικών συστατικών ή ουσιών που χαρακτηρίζουν το προϊόν ή ένδειξη σχετική με τη φύση των εν λόγω υρεπτικών συστατικών ή ουσιών.

2)     Τη συνιστώμενη ημερήσια κατανάλωση ή δόση του προϊόντος (Σ.Η.Δ.)

3)     Προειδοποίηση να μη γίνεται υπέρβαση της συγκεκριμένης συνιστώμενης ημερήσιας δόσης.

4)     Δήλωση οτι τα συμπληρώματα διατροφής δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας.

5)     Δήλωση σύμφωνα με την οποία τα προϊόντα πρέπει να φυλάσσονται μακριά από τα μικρά παιδιά.

Η επισήμανση και παρουσίαση των συμπήρωμάτων διατροφής δεν πρέπει να αναφέρει ή να υποννοεί οτι μία ισορροπημένη δίατα δεν αποτελεί επαρκή πηγή κατάλληλων ποσοτήτων θρεπτικών συστατικών γενικώς.

Η οδηγία 2002/46 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την προσέγγιση των νομοθεσιών των Κρατών-Μελών για τα συμπληρώματα διατροφής, καθώς επίσης και μορφές υπό τις οποίες πρέπει μνα περιέχονται οι επιτρεπόμενες βιταμίνες και τα ανόργανα στοιχεία.

Ο φαρμακοποιός οφείλει να γνωρίζει:

Α) Το ανώτερο επίπεδο ασφάλειας (upper safe limit), των βιταμινών και των ανόργανων στοιχείων που καθορίζεται κατόπιν επιστημονικής αξιολόγησης των κινδύνων η οποία στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα γενικής αποδοχής λαμβάνοντας υπόψην τους διαφορετικούς βαθμούς ευαισθησίας των διαφόρων ομάδων καταναλωτών.

Β) Την ημερήσια πρόσληψη βιταμινών και ανόργανων στοιχείων από την συνήθη τροφή και από άλλες διαιτητικές πηγές στο συγκεκριμένο πρόσωπο που απευθύνεται.

Γ) Το κατώτατο και ανώτατο όριο ημερήσιας πρόσληψης βιταμινών και ανόργανων στοιχείων.

Προκειμένου να εξασφαλισθεί η ύπαρξη επαρκών ποσοτήτων βιταμινών και ανόργανων στοιχέιων στα συμπληρώματα διατροφής καθορίζονται, με κατάλληλο τρόπο, ελάχιστες ποσότητες σε συνάρτηση με την συνιστώμενη ημερήσια δόση.

Η υπερβολική πρόσληψη βιταμινών και ανόργανων στοιχείων ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση επιβλαβών ενεργειών και ως εκ τούτου απαιτείται η θέσπιση μέγιστών επίπέδων ασφαλείας για τις ουσίες αυτές στα συμπληρώματα διατροφής.

Τα επίπεδα αυτά θα πρέπει να εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του οργανισμού του καταναλωτή.

Συμπληρώματα διατροφής χορηγούμε όταν η διατροφή μας δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού σε θρεπτικά συστατικά (π.χ. λόγω δίαιτας αδυνατίσματος) ή όταν είναι μειωμένη η ανεκτικότητα του πργανισμού σε ορισμένες τροφές (τροφική δυσανεξία) ή όταν υπάρχουν διάφοροι γενετικοί λόγοι (γενετική δυσανεξία).

Η τελευταία είναι διαφορετική σε κάθε οργανισμό όπως είναι και ο βιοχημικός μεταβολισμός του.

Η επιστημονική συμβουλή του φαρμακοποιού είναι απαραίτητη:

α) σε άτομα που υποβάλλονται σε αυστηρή δίαιτα, απώλειας βάρους

β) σε άτομα που έχουν άστατη διατροφή

γ) σε άτομα με διάφορα προβλήματα υγείας

δ) κατά την εγκυμοσύνη

ε) σε άτομα που υποβάλλονται σε υπερβολική κόπωση

στ) σε άτομα που υποβάλλονται σε έντονη σωματική άσκηση.

Για να κατανοήσουμε όμως πλήρως την αξία των συμπληρωμάτων διατροφής, πρέπει να αναφερθούμε στην σωστή διατροφή γενικώς:

Ο ανθρώπινος οργανισμός προμηθεύεται την ενέργεια και τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες για την λειτουργία του και την ανάπτυξή του από τις τροφές. Η διατροφή αυξάνει τις λειτουργικές δυνατότητες και την ικανότητα για εργασία του οργανισμού, ενώ εντείνει την άμυνα του στις δυσμενείς επιδράσεις του εξωτερικού χώρου.

Από τη σωστή διατροφή εξαρτώνται μέχρι έναν βαθμό η σωματική και πνευματική δραστηριότητα του ατόμου, η ικανότητα για εργασία και η παραγωγικότητά του, η βιολογική ικανότητα και η υγεία του γενικώς.

Η ανεπάρκεια ορισμένων θρεπτικών συστατικών στην διατροφή επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη, ενώ ο υπερσιτισμός οδηγεί στην αύξηση του μέσου βάρους πάνω απ΄τις κανονικές τιμές και στην παχυσαρκία που είναι υπαίτιοι παράγοντες για την εμφάνιση μιας σειράς "κοινωνικών ασθενειών".

Σπουδαία είναι όχι μόνον η ποσότητα των βιολογικά δραστικών ουσιών που προσλαμβάνει ο οργανισμός αλλά και η αναλογία που υπάρχει μεταξύ τους (βιταμίνες, ανόργανα άλατα, ιχνοστοιχεία, αμινοξέα, πρωτείνες).

Στις ανεπτυγμένες κοινωνίες είναι σημαντικός ο ρόλος του φαρμακοποιού ως ειδικού όσον αφορά τις βιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής. Έχοντας υπ΄οψιν ότι πλησιάζει η ημερομηνία προσαρμογής σε νέα δεδομένα με την προκείμενη εναρμόνιση στην Κοινοτική Οδηγία 2002/46/ΕΚ, καλό θα είναι οι φαρμακοποιοί, ως ειδικοί πλέον σύμβουλοι, να καθοδηγούν σωστά τους πολίτες που χρησιμοποιούν συμπληρώματα βιταμινών και ανόργανων αλάτων ώστε η λήψη τους να είναι χρήσιμη και αποτελεσματική.  

ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΕΞΑΝΤΛΟΥΝ ΤΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ

Κατηγορία φαρμάκων	Βιταμίνες
	Α	Β1	Β2	Β6	Β12	C	D	E	K	Φυλλικό
Αναλγητικά				✔		✔			✔
Αντιβιοτικά	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔		✔	✔
Αντιλιπιδικά	✔				✔		✔	✔	✔	✔
Αντισυλλυπτικά	✔	✔	✔	✔	✔	✔				✔
Ψυχότροπα					✔	✔	✔
Αντισπασμωδικά				✔	✔	✔	✔		✔	✔
Αντιόξινα	✔	✔
Υπακτικά		✔						✔	✔

Επίσης το κάπνισμα μειώνει σημαντικά τα επίπεδα της Βιταμίνης Α, της Βιταμίνης C, της Ε, της Β12, του φυλλικού οξέος και του σεληνίου. Το αλκοόλ εμποδίζει την απορρόφηση σημαντικών βιταμινών (Α,B12 και C) και καταλαμβάνει τις θέσεις απαραίτητων πρωτεϊνών στον οργανισμό.