Γράφει ο Δρ. Τεπερικίδης Ελευθέριος
PharmD Κλινικός Φαρμακοποιός
Το πρόβλημα με την αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που μας απασχολεί εδώ και αρκετά χρόνια. Όλοι λίγο πολύ ξέρουμε περί τίνος πρόκειται. Είναι κάτι που αφορά τους θεράποντες συνταγογράφους κατά κύριο λόγο, όμως επεκτείνεται και σε εμάς τους φαρμακοποιούς, αλλά και στο κοινό.
Σε ότι αφορά το δικό μας κομμάτι, αυτό δηλαδή που μπορούμε να διαχειριστούμε, πιστεύω πως γίνονται ενθαρρυντικά βήματα. Η χορήγηση αντιβιώσεων από φαρμακοποιούς χωρίς ιατρική συνταγή πρέπει να σταματήσει. Αναφέρομαι και στις περιπτώσεις που ο ασθενής ζητάει ονομαστικά μια αντιβίωση και εμείς τη δίνουμε, αλλά και σε περιπτώσεις που τη συστήνουμε εμείς οι ίδιοι. Και στις δύο περιπτώσεις μιλάμε για κάτι που θέτει σε κίνδυνο και την υγεία του ατόμου αλλά γενικότερα και τη δημόσια υγεία. Όχι, δεν υπερβάλλω... Για αυτό και όταν άκουσα ότι αλλάζει το νομικό πλαίσιο και θα πρέπει να φυλάσσονται οι συνταγές αντιβιώσεων, ήθελα να πάω να αγοράσω ένα καπέλο μόνο και μόνο για να το βγάλω σε αυτούς που είναι υπεύθυνοι για αυτή την κίνηση. Τώρα θα μου πείτε ότι δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη... Ο κύβος όμως ερρίφθη και θέλω να πιστεύω πως είναι θέμα χρόνου. Με την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου θα συμβάλλουμε με τον καλύτερο τρόπο στην λύση ενός πολύ δύσκολου προβλήματος. Αν και μιλάμε για κάτι αυτονόητο, που δυστυχώς δεν ισχύει, το πρώτο βήμα είναι το πιο σημαντικό και το πιο δύσκολο.
Το μεγαλύτερο όφελος όμως δεν θα έρθει από τη μείωση των "ελεύθερων" αντιβιώσεων. Δεν είναι αυτό η κυρία αιτία του προβλήματος. Ούτε το καινούργιο καθεστώς θα αποτελέσει καμία τρομερή καινοτομία, αλλά θα διασφαλίσει το αυτονόητο. Το πρόβλημα αφορά καθαρά τους γιατρούς. Απλά εμείς τους δίναμε ένα δυνατό άλλοθι εδώ και χρόνια. Μια δικαιολογία να πετάξουν τη μπάλα στην κερκίδα. Ίσως αν τους αφαιρέσουμε τη δικαιολογία αυτή, να κοιτάξουν λίγο καλύτερα τα του οίκου τους. Και θέλω να σταθώ λίγο σε αυτό.
Γιατί ενώ το πρόβλημα είναι γνωστό, συνεχίζουν οι γιατροί να συνταγογραφούν σε αυτούς τους ρυθμούς; Είναι όντως αλόγιστη η χορήγησή τους; Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή και έχει δύο σκέλη. Το πρώτο αφορά την εγκατεστημένη πεποίθηση ότι η αντιβίωση είναι πανάκεια και ότι ο γιατρός δεν είναι καλός έτσι και δεν χορηγήσει αντιβίωση. Ότι θα πάει ο ασθενής στον γιατρό απέναντι και θα του δώσει... "Αφού πριν από 137 χρόνια είχα ακριβώς το ίδιο και ο γιατρός τότε μου είχε δώσει αντιβίωση και έγινα καλά..." Σας θυμίζει κάτι;
Το δεύτερο σκέλος όμως είναι και το πιο σημαντικό και αφορά την ευθύνη του θεράποντα. Αναφέρομαι και στην αστική και την ποινική ευθύνη, αλλά κυρίως στην ηθική ευθύνη απέναντι στον ασθενή. Αν δεν χορηγήσει αντιβίωση και το περιστατικό εξελιχθεί σε πνευμονία; Αν χρειαστεί νοσηλεία; Αν όλα πάνε στραβά και χάσει τον ασθενή; Όλα αυτά είναι πολύ πιο άμεσα προβλήματα από το εν δυνάμει πρόβλημα της βακτηριακής πολυανθεκτικότητας. Εδώ πρέπει να σεβαστούμε την θέση των ανθρώπων που αναλαμβάνουν την ευθύνη αυτή. Και οι περισσότεροι επιλέγουν να παίξουν άμυνα. Ακόμη και σε νεαρά άτομα, χωρίς υποκείμενα νοσήματα, όλοι γνωρίζουμε ότι επικρατεί αυτή η αμυντική στάση. Αν αναρωτιέστε το γιατί, σκεφτείτε ότι μπορεί να είχατε ένα αντίστοιχο περιστατικό που στράβωσε στο παρελθόν. Αρκεί;
Όλα αυτά τα γράφω ώστε να δούμε το πρόβλημα στην πραγματική του διάσταση. Για να καταλάβουμε ότι δεν είναι κάτι που λύνεται τόσο εύκολα. Και σίγουρα το κράξιμο στους "κακούς" γιατρούς δεν βοηθάει σε τίποτα. Μπορούμε όμως να συμβάλλουμε εμείς σε αυτό το κομμάτι; Δυστυχώς όχι και τόσο... Αν παρακολουθήσει κάνεις οποιοδήποτε antibiotic stewardship, δηλαδή πρόγραμμα δράσεων για την επίλυση του θέματος, θα δει ότι ο φαρμακοποιός της κοινότητας δεν είναι πουθενά στο κάδρο. Στην καλύτερη των περιπτώσεων να εφαρμοστεί η συνταγογράφηση με χρονοκαθυστέρηση, όπου ο γιατρός θα χορηγεί συνταγή για αντιβίωση που θα εκτελείται μετά από 48 ώρες κατόπιν συνεννόησης. ΟΚ... Άρα θα εκτελούμε μια συνταγή 2 μέρες μετά. Ως εκεί...
Υπάρχουν πολλές οδηγίες για την αντιμετώπιση του προβλήματος που, αν εφαρμοστούν από τους γιατρούς, έχουν θετικά αποτελέσματα. Αναφέρομαι σε αλγόριθμους που διασφαλίζουν τη μείωση των αντιβιώσεων διασφαλίζοντας ότι δεν θα αυξηθούν οι επιπλοκές. Ο δικός μας ρόλος σε αυτό το κομμάτι δεν μπορεί παρά να είναι υποστηρικτικός. Αν και όταν οι γιατροί αποφασίσουν να εφαρμόσουν την χρονοκαθυστέρηση, τότε ίσως θα μπορούσαμε να συμβάλλουμε στην πιο στενή παρακολούθηση των περιστατικών. Αλλά ακόμη και εκεί θα σου πει ο γιατρός ότι προτιμάει να παρακολουθήσει ο ίδιος την πορεία του ασθενή ώστε να μην ξεφύγει η κατάσταση.
Δεν θέλω να απογοητεύσω... Απλά παραθέτω τα δεδομένα. Από τη στιγμή που θα περιορίσουμε τη διάθεση αντιβιοτικών χωρίς συνταγή, θα έχουμε βάλει το δικό μας λιθαράκι σε αυτή την προσπάθεια. Υπάρχουν άλλωστε άλλοι τομείς που μπορούμε να είμαστε πολύ πιο χρήσιμοι. Όπως για παράδειγμα στα περιστατικά που επισκέπτονται εμάς αντί για το γιατρό. Εκεί μπορούμε να κάνουμε πολύ περισσότερα. Αυτά όμως στο επόμενο άρθρο, εδώ στο Pharma Team όπως έχουμε συνηθίσει τους τελευταίους μήνες. Ως τότε, καλή συνέχεια σε όλους.
