ΔΙΚΤΥΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΡΕΦΙΚΗ
ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΙBFAN ΕΛΛΑΔΑΣ
Θ Σοφούλη 4
ΤΚ 54646 Θεσσαλονίκη
Fax: 2310421477
Email: info@ibfan.gr
ΠΡΟΣ:
1. Συμβούλιο της
Επικρατείας, Πανεπιστημίου 47 – 49, Αθήνα.
2. Υπουργείο
Υγείας, Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Ποιότητας Ζωής, Διεύθυνση Δημόσιας
Υγιεινής, τμήμα προστασίας και προαγωγής της Δημόσιας Υγείας, Αριστοτέλους 17,
Αθήνα.
3. Υπουργείο
Υγείας, Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Ποιότητας Ζωής, Διεύθυνση
Διατροφής, τμήμα Διατροφικής πολιτικής, Αριστοτέλους 17, Αθήνα.
4. Υπουργείο
Υγείας, Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Ποιότητας Ζωής, Διεύθυνση
Διατροφής, τμήμα Δράσεων σε θέματα διατροφής, Αριστοτέλους 17, Αθήνα.
5. Εθνικό
Συμβούλιο Δημόσιας Υγείας, Αριστοτέλους 19, Αθήνα.
6 Εθνική
Επιτροπή Θηλασμού, Υπουργείο Υγείας, Αριστοτέλους 17, Αθήνα.
7. Διαδικτυακή
ανάρτηση στο www.ibfan.gr
ΘΕΜΑ: ΠΩΛΗΣΗ ΒΡΕΦΙΚΩΝ ΓΑΛΑΤΩΝ ΠΡΩΤΗΣ
ΒΡΕΦΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ.
Είμαστε ένας
νεοϊδρυθείς σύλλογος του οποίου το Καταστατικό εγκρίθηκε από το Μονομελές
Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης με την 8958/2012 απόφασή του (Διαδικασία Εκουσίας
Δικαιοδοσίας). Ο Σύλλογος καταχωρήθηκε στο Βιβλίο Αναγνωρισμένων Σωματείων με
αριθμό Α.Μ. 9268 στην Θεσσαλονίκη, την 15η Μαίου 2012.
To Δίκτυο Δράσης
για την Βρεφική Διατροφή – IBFAN Ελλάδας – υπερασπίζεται το δικαίωμα των
βρεφών και των μικρών παιδιών να θηλάζουν, όπως και το δικαίωμα των γονιών να
λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με την βρεφική διατροφή, οι οποίες θα είναι
σύμφωνες με την επιστημονική γνώση και ανεξάρτητες από κερδοσκοπικούς σκοπούς.
Θα
θέλαμε να εκφράσουμε την ανησυχία μας για το γεγονός ότι, κατά την γνώμη μας,
στο θέμα της διάθεσης υποκατάστατων μητρικού γάλακτος πρώτης βρεφικής ηλικίας
από τα σούπερ μάρκετ, δεν έχει προβληθεί επαρκώς και στις σωστές τους
διαστάσεις το ζήτημα της προστασίας της δημόσιας υγείας του ελληνικού πληθυσμού
και της υπονόμευσης του μητρικού θηλασμού. Παρακάτω θέτουμε τα επιχειρήματα που
πιστεύουμε ότι απουσιάζουν από την συζήτηση του θέματος.
Το επιχείρημα της αρχικής
απόφασης ήταν ότι τα γάλατα αυτά είναι πολύ ακριβά στην Ελλάδα και ότι η πώλησή
τους στα σούπερ μάρκετ θα φέρει μεγαλύτερο ανταγωνισμό και άρα μειωμένες τιμές.
Ακούγεται σωστό στον ουδέτερο παρατηρητή, είναι όμως;
Κατηγορηματικά
όχι. Είναι αξιοπερίεργο ότι το όλο θέμα είναι διευθετημένο 30 χρόνια πριν από
τον Κώδικα Εμπορίας Υποκατάστατων Μητρικού Γάλακτος, ψηφισμένο από την Ελλάδα
στον ΟΗΕ το 1981, σε ισχύ έως σήμερα, κάτι που δεν συζητείται καθόλου σχετικά
με το ζήτημα. Τα προιόντα αυτά, σύμφωνα με τον παραπάνω Κώδικα, δεν είναι απλές
τροφές που διέπονται από τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, αλλά υποκατάστατα μητρικού
θηλασμού που η «ελεύθερη» προώθησή τους, το μάρκετινγκ και η χωρίς έλεγχο
έκθεση του κοινού σε αυτά υποσκάπτει το μητρικό θηλασμό. Η ουσία του Κώδικα
είναι ότι τα γάλατα για βρέφη πρέπει να υπόκεινται σε περιοριστικούς κανόνες,
για παράδειγμα να μην βγαίνουν σε προσφορές, σε εκπτώσεις, σε εκπτωτικά
κουπόνια, 1+1 δωρεάν κα. Να μην υπάρχει αναίτια έκθεση του κοινού και των
γονιών σε αυτά εκτός εάν υπάρχει ιατρικός λόγος να δοθούν. Ήδη κατά τη δεκαετία
του ‘70 η παγκόσμια κοινότητα είχε συνειδητοποιήσει ότι, για να ανέβουν
στοιχειωδώς τα πολύ χαμηλά τότε ποσοστά μητρικού θηλασμού, θα πρέπει να μπουν
κανόνες στη διαφήμιση και το μάρκετινγκ των ξένων γαλάτων για βρέφη.
Εάν πραγματικά
είχαμε ως γνώμονα την οικονομική προστασία των οικογενειών στην Ελλάδα, δεν θα
αυξάναμε την έκθεσή τους σε ξένο βρεφικό γάλα, ακόμα και φτηνότερο, αλλά θα τις
βοηθούσαμε να εφαρμόσουν αποκλειστικό θηλασμό για τα παιδιά τους, να
επιστρέψουν στον θηλασμό, κάνοντας σοβαρή εθνική καμπάνια προώθησης και
προστασίας του μητρικού θηλασμού, έτσι ώστε να ξεφύγουμε από τα τραγικά ποσοστά
θηλασμού που είμαστε σήμερα (σε 10% των μητέρων αποκλειστικός στους 3 μήνες, σε
0.5% στους 6 μήνες, στοιχεία 2009). Αναρωτήθηκαν καθόλου οι ιθύνοντες μήπως
συνδυάζεται καθόλου το γεγονός ότι έχουμε από τα χαμηλότερα ποσοστά θηλασμού
στην Ευρώπη και ταυτόχρονα τα ακριβότερα βρεφικά γάλατα στην Ευρώπη;
Θα νοιαζόμασταν
πραγματικά για τους νέους γονείς στην Ελλάδα εάν προωθούσαμε τον θηλασμό για
την τσέπη του κοινού. Γιατί ο θηλασμός συμφέρει οικογένειες και κράτος. Κάθε
οικογένεια για κάθε μωρό χάνει περίπου 2 με 3 χιλιάδες ευρώ σε έναν χρόνο για
την αγορά ξένου γάλακτος, για περισσότερες στατιστικά επισκέψεις σε γιατρό,
περισσότερες ασθένειες, περισσότερα φάρμακα και περισσότερες νοσηλείες λόγω της
διατροφής με μπιμπερό. Στις ΗΠΑ υπολογίστηκε σε έρευνα του 2011 ότι το σύστημα
υγείας εκεί χάνει κάθε χρόνο 13 δις δολλάρια εξαιτίας του γεγονότος ότι οι
Αμερικανίδες δεν θηλάζουν. Στην ίδια έρευνα και για τον ίδιο λόγο – μη θηλασμό
– υπολογίστηκαν σε 900 οι θάνατοι βρεφών τον χρόνο. Με απλή αναγωγή των
δεδομένων αυτών στα ελληνικά πληθυσμιακά στοιχεία – και ελλείψει βεβαίως δικών
μας αντίστοιχων ερευνών – το Ελληνικό Εθνικό Σύστημα Υγείας χάνει κάθε χρόνο
περίπου μισό δις ευρώ από το γεγονός ότι τα ποσοστά θηλασμού είναι τόσο
τραγικά. Επιπρόσθετα, ας σκεφτούμε ότι το έλλειμμα του κράτους μας αυξάνεται με
την επικράτηση ολιγοπωλιακών προιόντων που στην συντριπτική τους πλειοψηφία
εισάγονται.
Πρόκειται για
σκευάσματα δυνητικά χρήσιμα για βρέφη, που θα έπρεπε ωστόσο να υπόκεινται στην
ίδια λογική διάθεσης με φάρμακα, όπως τα αντιβιοτικά. Όπως ο περιορισμός της
κατάχρησης αντιβιοτικών δεν μπορεί να επιδιωχθεί με την «ελεύθερη» διάθεσή τους
στα ράφια των σούπερ μάρκετ, έτσι και η κυριαρχία του μη θηλασμού στην βρεφική
ηλικία στην χώρα δεν μπορεί να διορθωθεί με την «ελεύθερη» παρουσία
υποκατάστατων μητρικού γάλακτος στα σούπερ μάρκετ. Αυτά τα θέματα είναι
ζητήματα δημόσιας υγείας, όχι ελεύθερης αγοράς.
Στην απόφαση της
«απελευθέρωσης» της αγοράς βρεφικών γαλάτων έγινε γνωμοδότηση από την Επιτροπή
Ανταγωνισμού, αλλά απουσίασαν κραυγαλέα οι θέσεις της επιστημονικής κοινότητας
για ένα μείζον θέμα δημόσιας υγείας. Η θέση της Επιτροπής ότι η κίνηση
παρουσίας αυτών των γαλάτων στα σούπερ μάρκετ «δεν δημιουργεί πρόβλημα στον
μητρικό θηλασμό και στη δημόσια υγεία» είναι εντελώς ανυπόστατη, εκτός
επιστημονικής πραγματικότητας και εκτός της ηθικής υποχρέωσης της Πολιτείας να
προστατεύσει, σύμφωνα με τον Διεθνή Κώδικα Προώθησης Υποκατάστατων Μητρικού
Γάλακτος τον οποίο ή ίδια έχει υπογράψει, την βρεφική και παιδική διατροφή και
δημόσια υγεία στην χώρα. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι αναρμόδια για να
αποφανθεί για το συγκεκριμένο ζήτημα δημόσιας υγείας.
Επιπρόσθετα, η
διαπίστωση ότι τα βρεφικά γάλατα στην Ελλάδα είναι «ακριβά» δεν συνεπάγεται
αυτόματα την «λύση» να «απελευθερωθούν» στα σούπερ μάρκετ. Εδώ πρόκειται για
ένα αυθαίρετο άλμα στη λογική: η παραδοχή μπορεί να είναι σωστή (τα γάλατα
είναι ακριβά), αλλά για να φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι η λύση για την παραδοχή
είναι η συγκεκριμένη πράξη (διάθεση στα σούπερ μάρκετ) έχουμε κάνει ένα άλμα
και δεν το αποδείξαμε ποτέ, δεν το ερευνήσαμε ούτε στοιχειωδώς. Πιστεύουμε ότι
το πρόβλημα τιμών στα βρεφικά είδη διατροφής είναι περισσότερο πρόβλημα ρυθμιστικού
ελέγχου και ομαλής λειτουργίας του ανταγωνισμού, παθογένειες που είναι γνωστό
ότι παρατηρούνται σε πολλούς τομείς της ελληνικής οικονομίας και συμβάλλουν
στην διαιώνιση της ακρίβειας.
Το ξένο γάλα για
βρέφη μπορεί να είναι χρήσιμο ή απαραίτητο σε περιπτώσεις όπου η μητέρα δεν
θέλει να θηλάσει (κάτω από 10% των μητέρων στην Ελλάδα) ή σε περιπτώσεις όπου
υπάρχει έγκυρη ιατρική ένδειξη να χρησιμοποιηθεί. Αυτό σημαίνει ότι το βρεφικό
γάλα δεν είναι καταναλωτικό προιόν αλλά πρέπει να αντιμετωπίζεται όπως ένα
φάρμακο, όπως ένα αντιβιοτικό: να δοθεί όταν πραγματικά χρειάζεται. Η θέση των
κουτιών βρεφικού γάλακτος είναι εκεί, δίπλα στα αντιβιοτικά: στα φαρμακεία,
πίσω από τον πάγκο του φαρμακοποιού και μακριά από την κοινή θέα. Η μητέρα που
το χρειάζεται να επισκέπτεται με το μωρό της επαγγελματία υγείας, ο οποίος να της
δίνει συνταγή με υπογραφή και σφραγίδα, βάζοντας προσωπική ευθύνη για αυτήν του
την ιατρική παρέμβαση (οδηγία στην μητέρα να μην κάνει αποκλειστικό θηλασμό),
και η συνταγή να αναφέρει ρητά τον ιατρικό λόγο που απορρίπτεται ο
αποκλειστικός θηλασμός του συγκεκριμένου παιδιού. Έως σήμερα είχαμε τα βρεφικά
γάλατα στα φαρμακεία μεν, αλλά σε στοίβες σε κοινή θέα, στη βιτρίνα πολλές
φορές και σε άμεση έκθεση στο βλέμμα της μαμάς, της εγκύου, της γιαγιάς που
μπαίνει στο φαρμακείο. Μια στοιχειώδης εκστρατεία προστασίας του μητρικού
θηλασμού στη χώρα μας θα είχε ως επόμενη κίνηση τα προιόντα αυτά να
απομακρυνθούν από την κοινή θέα στα φαρμακεία και να μπουν αθέατα στα ντουλάπια
πίσω από τον κισέ του φαρμακοποιού, όπως γίνεται στην Ιταλία, με την
Πρωτοβουλία εκεί για Φιλικά προς τα Βρέφη φαρμακεία. Εμείς αποφασίσαμε κίνηση
προς εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση, για πλήρη έκθεση των γονιών στα κουτιά
αυτά σε κάθε ευκαιρία αγοράς σε σούπερ μάρκετ, θεωρώντας τον θηλασμό πολυτέλεια
και όχι κάτι που θα μας αφήσει κέρδος για οικογένεια, σύστημα υγείας, κοινωνία
και εθνικό προυπολογισμό.
Η Ελληνίδα
λεχώνα σήμερα προσπαθεί να θηλάσει το βρέφος της σε μη Φιλικό προς τα Βρέφη
μαιευτήριο (η συντριπτική πλειοψηφία των γεννήσεων στη χώρα μας), και έχει να
αντιμετωπίσει μια σειρά επιβαλλόμενων εμποδίων στην προσπάθειά της να θηλάσει –
από τη μη σωστή ενημέρωσή της, την κυρίαρχη κουλτούρα του μπιμπερό, το εχθρικό
προς τον θηλασμό κοινωνικό και άμεσο περιβάλλον της, τον μη καταρτισμένο στην
υποστήριξη του μητρικού θηλασμού επαγγελματία υγείας της. Η επαφή τέλος της
ελληνίδας λεχώνας με έναν επαγγελματία υγείας όπως ο φαρμακοποιός μπορεί σε
αρκετές περιπτώσεις και εφόσον οι φαρμακοποιοί είναι καταρτισμένοι επιστημονικά
στο θέμα της βρεφικής διατροφής να την βοηθήσει καλύτερα στο έργο της, να την
καθοδηγήσει σε σωστή προετοιμασία του ξένου γάλακτος, ίσως και να την
ενθαρρύνει να συνεχίσει λίγο ακόμα τον αποκλειστικό θηλασμό. Δεν υπάρχει μητέρα
που κάποια στιγμή να μην αμφιβάλλει για το αν φτάνει το γάλα της για να θρέψει
το παιδί της, οπότε με τέτοιες κινήσεις οι στιγμές αυτές θα μετατρέπονται με
περισσή ευκολία για πολλές μητέρες σε αγορά κουτιού, που θα υπονομεύσει την
πιθανότητά τους να συνεχίσουν τον μητρικό θηλασμό.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ
ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΥ ΔΣ ΤΟΥ ΙBFAN ΕΛΛΑΔΑΣ
ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ
ΠΑΠΑΒΕΝΤΣΗΣ
