Σχολιασμός του Κώδικα Δεοντολογίας

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΩΔΙΚΑ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

Ελευθερία Καραγεωργίου, Φαρμακευτική Σχολή, Charles University, Hradec Kralove, Πράγα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Κώδικας Δεοντολογίας αποτελεί μία σειρά αρχών που διέπουν και καθοδηγούν τους φαρμακοποιούς στις σχέσεις τους με τους ασθενείς, τους συναδέλφους τους, τους λοιπούς υγειονομικούς επιστήμονες και τα όργανα της πολιτείας ή τις συλλογικές ενώσεις στις οποίες ανήκουν και εν γένει τη συμπεριφορά τους και στάση τους απέναντι στην κοινωνία (1).

Το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι εάν ο Κώδικας Δεοντολογίας ακολουθεί σε γενικές γραμμές την εξέλιξη του φαρμακευτικού επαγγέλματος. Αυτό οδήγησε στην ευαισθητοποίηση του κοινού και ώθησε πολλούς νομικούς εμπειρογνώμονες αλλά και υπερασπιστές του επαγγέλματος να εξετάσουν όλες τις πτυχές– ακόμη και τις πιο άγνωστες – του φαρμακευτικού λειτουργήματος. Παρόλο που πολλοί έχουν ασχοληθεί με τη δεοντολογία που διέπει τον φαρμακευτικό κλάδο, η παρούσα μελέτη αφορά περισσότερο στον Κώδικα Δεοντολογίας για τους ιδιώτες φαρμακοποιούς.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Όλες οι οργανωμένες κοινωνίες αναγνωρίζουν την ιδιαιτερότητα της φύσης των φαρμάκων, της φαρμακευτικής παραγωγής και της αγοράς του φαρμάκου.

Ο Κώδικας Δεοντολογίας παραδοσιακά και ιστορικά ακολουθεί το φαρμακευτικό επάγγελμα και διασφαλίζει α) την αρχή περί προστασίας της δημόσιας υγείας και αντιμετώπισης των κινδύνων που απορρέουν από τη χρήση φαρμάκων, β) την αρχή της πρόληψης, γ) την αρχή της επικουρικότητας και δ) την αρχή της αναλογικότητας. (2)

Η υπευθυνότητα, συμμετοχή και παρουσία ενός πτυχιούχου φαρμακοποιού επεκτείνεται σε όλα τα στάδια και τις δοκιμές της φαρμακευτικής διαδικασίας. Από την παραγωγή ως τη διανομή και διαχείριση των φαρμάκων, ο φαρμακοποιός είναι ο ειδικός που, με την παρουσία και τη δράση του, εγγυάται την Ορθή Παρασκευαστική Πρακτική (ΟΠΠ), τις Ορθές Πρακτικές Διανομής (GDP) και την Ορθή Φαρμακευτική Πρακτική (GPP) (3).

Αναφορικά με τους ιδιώτες φαρμακοποιούς, ο Κώδικας Δεοντολογίας θα πρέπει να αποσκοπεί τόσο στη βιωσιμότητα όσο και την ανεξαρτησία τους. Μια πρόσθετη θεμελιώδης πτυχή αυτού του κώδικα θα πρέπει να είναι η ελευθερία επιλογής των πολιτών.(4)

Η χορήγηση αμοιβών ενάντια στην επαγγελματική αξιοπρέπεια, τα υψηλά πρότυπα κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας, οι αυστηροί κανόνες ανταγωνισμού και η βαθειά γνώση ενεργειών έκτακτης ανάγκης συνιστούν κρίσιμες πλευρές του φαρμακευτικού επαγγέλματος που ρυθμίζονται από τους κανόνες του κώδικα δεοντολογίας. (5)

Η τεχνολογική πρόοδος και οι αλλαγές στην κοινωνία οδηγούν – έπειτα από εξαντλητική ανάλυση – στις απαραίτητες τροποποιήσεις του κώδικα δεοντολογίας, με τρόπο που ωθεί πληθώρα Ακαδημαϊκών και επιστημόνων να θεωρούν τη φαρμακευτική ως μια εν μέρει κοινωνική επιστήμη. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στο ηλεκτρονικό εμπόριο των φαρμακευτικών προϊόντων και στην επικινδυνότητα που ενέχει από τη θέση αυτή.

Η αποστολή του φαρμακευτικού επαγγέλματος σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Φαρμακευτικών Επιστημών (APhA) συνοψίζεται ως εξής: «Αποστολή της Φαρμακευτικής είναι να βρίσκεται στην υπηρεσία της κοινωνίας, ως το επάγγελμα εκείνο που ευθύνεται για την κατάλληλη χρήση των φαρμάκων, συσκευών και υπηρεσιών, προκειμένου να επιτυγχάνονται τα βέλτιστα θεραπευτικά αποτελέσματα».(6)

Σε πολλές χώρες ο Κώδικας Δεοντολογίας προβλέπεται νομοθετικά (στην Ελλάδα πρόκειται για το Προεδρικό Διάταγμα αρ. 340/93). Αυτό δε σημαίνει ότι συνιστά νόμο με τη τυπική έννοια, ωστόσο αποτελεί ρύθμιση που αποκτά έντονο νόημα και δεσμεύει τους φαρμακοποιούς στον επαγγελματικό τους βίο.

3. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

Σημείο καμπής στο φαρμακευτικό επάγγελμα φαίνεται να ήταν η ημέρα που τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.) εισήχθηκαν στον επαγγελματικό βίο των φαρμακοποιών, ως δυνατότητα αυτοθεραπείας. Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία παραβίασε το φραγμό που αφορούσε στη διαφήμιση των φαρμάκων. Παρόλη την ύπαρξη περιορισμών, δημιούργησε κενά στον Κώδικα Δεοντολογίας των περισσότερων Κρατών Μελών της ΕΕ, καθώς προέβησαν στην απαγόρευση οποιασδήποτε τέτοιας διαφήμισης.

Η προσαρμογή δεν αποτελεί μια εύκολη απάντηση με τους νομικούς να αναζητούν ακόμη τα όρια ευθύνης και να «ψάχνουν» τις νέες ουσίες αναμένοντας τη μετατροπή τους από Συνταγογραφούμενα σε Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα. Αυτό οδήγησε στην ανάδυση μιας νέας επαγγελματικής κατάστασης: ο συνταγογράφος φαρμακοποιός είναι εκείνος που συστήνει, ενημερώνει και αναλαμβάνει μέρος ή όλη την ευθύνη απουσία του θεράποντος ιατρού (ως προς τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.). Οι κύριοι πυλώνες του Κώδικα Δεοντολογίας πρέπει να αναθεωρούνται υπό το πρίσμα των υπηρεσιών υγείας. Αναμένεται μια νέα εποχή, κυρίως για τους ιδιώτες φαρμακοποιούς.

Η υπηρεσία Ανασκόπησης της Χρήσης των Φαρμάκων (Medicines Use Review – MUR) και η κλινική διακυβέρνηση στα πλαίσια των ιδιωτικών φαρμακείων αποτελούν μια ρεαλιστική επιλογή με άξονα κυρίως την εξυπηρέτηση παρά την απλή πώληση και διακίνηση των φαρμάκων. Τα φαρμακεία που λειτουργούν στα πλαίσια των πρωτοβάθμιων κέντρων υγείας είναι μια πραγματικότητα.

Ο εξορθολογισμός των θεραπευτικών πρακτικών, η περικοπή των φαρμακευτικών δαπανών, η παρέμβαση του Κράτους ή των Ταμείων Κοινωνικής Ασφάλισης με γνώμονα περισσότερο τα οικονομικά στοιχεία παρά τους θεραπευτικούς στόχους θέτουν νέα ερωτήματα ως προς την παραδοσιακή συμπεριφορά σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας. Ποτέ στην ιστορία του φαρμακευτικού επαγγέλματος δεν είχαν καταγραφεί σχεδόν ταυτόχρονα τόσα πολλά αιτήματα από την κοινωνία (σε μια «ιστορική» επιπλέον στιγμή). Η εξοικείωση με τις αμοιβές των ιατρών, η ασφάλεια των δεδομένων, η γνώση περί της ασφάλειας φαρμάκων (γνησιότητα έναντι παραχάραξης) (7) και η συμμόρφωση των ασθενών αποτελούν καινούρια ζητήματα που πρέπει να προβλέπονται από τους νέους Κώδικες Δεοντολογίας. Τέλος απαιτούνται νέες μορφές συνεργασίας με τους ιατρούς και το κράτος σε θέματα ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων, δεδομένης της αθρόας ένταξης νέων ουσιών στις θεραπείες, ενώ η δυνατότητα των φαρμακοποιών να προβαίνουν σε αντικατάσταση με γενόσημα εμπλέκεται συχνά στις μελέτες περί Φαρμακοεπαγρύπνησης.

Το δικαίωμα υποκατάστασης των γενοσήμων υπό συγκεκριμένες συνθήκες που διασφαλίζουν την ασφάλεια χορήγησης και λήψης της φαρμακευτικής αγωγής πρέπει να προστατεύεται.

ΔΗΛΩΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο, ο Κώδικας Δεοντολογίας θα πρέπει να προβλέπει την ευρύτερη δυνατή γνώση των φαρμακοποιών σε θέματα φαρμακογονιδιωματικής στα πλαίσια μιας νέας αντίληψης της Ορθής Φαρμακευτικής Πρακτικής. Ο Ευρωπαϊκός Φορέας που εκπροσωπεί τους ιδιώτες φαρμακοποιούς (PGEU) δίνει πνοή στα σημεία που αναφέρθηκαν παραπάνω: «Τα ιδιωτικά φαρμακεία στην ΕΕ δεσμεύονται να συνεισφέρουν τα μέγιστα στη βελτίωση της δημόσιας υγείας, διασφαλίζοντας ότι οι ασθενείς θα είναι σε θέση να αντλήσουν τα μέγιστα θεραπευτικά οφέλη από τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που διανέμονται σε αυτά, με την παροχή συμβουλών υψηλής ποιότητας προς μια ασφαλή και υπεύθυνη αυτοφροντίδα, συμπεριλαμβανομένης, όπου απαιτείται της χρήσης φαρμάκων, και με την ενθάρρυνση ενός υγιεινού τρόπου ζωής μέσω αποτελεσματικών στρατηγικών προώθησης της υγείας και της αγωγής σε θέματα υγείας». (8)

Η PGEU υιοθετεί την αρχή: «Οι ιδιώτες φαρμακοποιοί είναι η καρδιά της υγειονομικής περίθαλψης», που σημαίνει ότι η καθημερινή πρακτική των ιδιωτικών φαρμακείων εξασφαλίζει την πρόσβαση όλων των πολιτών στη βέλτιστη δυνατή φαρμακευτική περίθαλψη. (8)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το κύριο σημείο στο οποίο πρέπει να βασιστούν οι αλλαγές είναι τόσο η εκπαίδευση όσο και η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση. Εδώ συνδράμουν οι φαρμακοποιοί και οι Ενώσεις που τους εκπροσωπούν με το νέο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν, προκειμένου να ανταποκριθούν στην ανάγκη για διαρκή αξιολόγηση των κοινωνικοοικονομικών, τεχνολογικών και επιστημονικών πτυχών του φαρμακευτικού επαγγέλματος.

Εξάλλου, ο Κώδικας Δεοντολογίας είναι θέμα τιμής.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1).4).5).6) codex ideodology. Ελληνικό Προεδρικό Διάταγμα Αρ. 340/94, Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος

Διαθέσιμο στον ιστότοπο:

http://www.pfs.gr

http://www.pfs.gr/portal/page/portal/pfs/farmak_nomoth

2) Από την υπόθεση της 26/10/2010 στο ΣτΕ

Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος

Διαθέσιμο στον ιστότοπο:

http://www.pfs.gr (κατόπιν αιτήσεως)

3) Έγγραφο θέσης της PGEU

Διαθέσιμο στον ιστότοπο: