Τη Δευτέρα 02.01.2017 υπογράφηκε μεταξύ του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας και του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου η νέα Συλλογική Σύμβαση Προμήθειας Υγειονομικού Υλικού, Ιατροτεχνολογικών Προϊόντων και Διαιτητικών Σκευασμάτων Ειδικής Διατροφής. Από το ίδιο το κείμενο της σύμβασης αλλά και συγκριτικά με τη σύμβαση προμήθειας φαρμάκων, εγείρονται ζητήματα σχετικά με το κατά πόσο σαφής, νομικά ορθή και συμφέρουσα είναι η νέα αυτή Σύμβαση. Ομολογουμένως η υπογραφή και η ανανέωση της σύμβασης είναι ένα ευτυχές γεγονός και για τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, πλην όμως προστίθενται νέες δυσκολίες στον κλάδο των φαρμακοποιών, οι οποίες και θα αναλυθούν παρακάτω.
Αρχικά, στο κείμενο της νέας σύμβασης και συγκεκριμένα στο άρθρο 1 ορίζεται ότι ο
φαρμακοποιός, πέραν των άλλων εγγράφων και ενεργειών οφείλει να υποβάλλει Υπεύθυνη Δήλωση με την οποία να δηλώνει, μεταξύ άλλων ότι:
α) δεν κινήθηκε σε βάρος του διαδικασία κήρυξης σε πτώχευση, εκκαθάριση ή έκδοσης απόφασης αναγκαστικής διαχείρισης ή οποιαδήποτε άλλη ανάλογη διαδικασία προβλεπόμενη από την κείμενη νομοθεσία,
β) δεν καταδικάσθηκε με τελεσίδικη δικαστική απόφαση για αδίκημα που αφορά την επαγγελματική διαγωγή του, και
γ) έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του όσον αφορά την καταβολή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του τις σχετικές με την πληρωμή των φόρων και τελών σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία ή τη νομοθεσία της χώρας του.
Αναφορικά με το υπό α στοιχείο, είναι υπέρμετρα αυστηρή για ένα φαρμακείο η μη σύναψη της ανωτέρω σύμβασης με τον ΕΟΠΥΥ με μόνη αιτία την κίνηση σε βάρος του διαδικασίας κήρυξης σε πτώχευση, εκκαθάριση ή έκδοσης απόφασης αναγκαστικής διαχείρισης ή οποιαδήποτε άλλη ανάλογη διαδικασία. Σε περίπτωση περάτωσης των ανωτέρω διαδικασιών θα ήταν αιτιολογημένη η απαγόρευση σύναψης σύμβασης. Όσον αφορά το υπό β στοιχείο, η συγκεκριμένη πρόβλεψη είναι τόσο γενική και δεκτική ποικίλων ερμηνειών που καθίσταται επικίνδυνη για τον φαρμακοποιό που συμβάλλεται με τον ΕΟΠΠΥ δυνάμει της υπό εξέταση σύμβασης. Ερωτήματα γεννώνται από το ασαφές της διατύπωσης σχετικά με το ποιες αποφάσεις και για ποια επαγγελματικά παραπτώματα περιλαμβάνονται στην ανωτέρω διατύπωση. Τέλος, το υπό γ στοιχείο ζήτημα της υποχρεωτικής ασφαλιστικής και φορολογικής ενημερότητας του συμβεβλημένου με τον ΕΟΠΥΥ φαρμακοποιού είναι γνωστό από προηγούμενες συμβάσεις αλλά στην υπό εξέταση σύμβαση έχει αλλάξει εντελώς νομοτεχνική μορφή. Πρωτίστως δε διαφαίνεται η δυνατότητα τυχόν ρύθμισης οφειλών του φαρμακοποιού προς το Δημόσιο και τους ασφαλιστικούς φορείς. Σε περίπτωση δηλαδή που φαρμακοποιός ρυθμίσει τις οφειλές του σε χρόνο μεταγενέστερο της σύναψης της σύμβασης, η σύμβαση δύναται να καταγγελθεί από τον ΕΟΠΥΥ για τον λόγο αυτόν και μόνο; Σε κάθε περίπτωση, δε μπορεί να συμβληθεί με τον ΕΟΠΥΥ αν δεν έχει καταβάλλει όλες τις υποχρεώσεις του υπέρ του Δημοσίου και του ασφαλιστικού του φορές; Με τις ανωτέρω αναφερόμενες προβλέψεις-υποχρεώσεις της σύμβασης, δημιουργείται ανασφάλεια δικαίου και κάμπτεται η αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του διοικούμενου ως γενικής αρχής του Διοικητικού Δικαίου, λόγω των ασαφειών και των ελλείψεων στις ανωτέρω ρυθμίσεις αλλά και σε όλες όσες αναλύονται στο παρόν έγγραφο. Σημειωτέον δε, ότι ανάλογες προϋποθέσεις ουδέποτε προβλέφθηκαν στο κείμενο της από 31.10.2014 Σύμβασης Προμήθειας Φαρμάκων μεταξύ ΕΟΠΥΥ και ΠΦΣ.
Περαιτέρω, στην παράγραφο 7 του άρθρου 2 της σύμβασης ορίζεται ότι: «Το φαρμακείο υποχρεούται να παρέχει στους δικαιούχους του ΕΟΠΥΥ τα προϊόντα του χωρίς χρέωση εξόδων αποστολής και με την απαιτούμενη υποστήριξη, με παροχή οδηγιών και κατ’ οίκον εκπαίδευση των δικαιούχων ή των οικείων τους όπου αυτό απαιτείται». Η κατ’ οίκον εκπαίδευση των δικαιούχων ή των οικείων τους αποτελεί υποχρέωση πέραν του σκοπού και του ρόλου του φαρμακοποιού. Επιπλέον αποτελεί υποχρέωση ανακόλουθη με την επιταγή της παραγράφου 2 του άρθρου 3 της σύμβασης που ορίζει ότι η υποχρέωση του φαρμακείου να χορηγεί τα προϊόντα στους δικαιούχους εκτείνεται μόνο στις εργάσιμες ημέρες και ώρες, κατά τις οποίες είναι κατά νόμο ανοικτό το φαρμακείο. Ως εκ τούτου, συνυπολογίζοντας την εκ του νόμου υποχρέωση αυτοπρόσωπης παρουσίας του φαρμακοποιού στο φαρμακείου του κατά τις ημέρες και ώρες λειτουργίας αυτού, δε δύναται να υλοποιηθεί αυτή η υποχρέωση παρά μόνον στο χώρο του φαρμακείου και εφόσον αυτό είναι εφικτό.
Επιπλέον, στο τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 5 του άρθρου 5 της σύμβασης ορίζεται ότι «Σε περίπτωση επιστροφής Προϊόντων στο Φαρμακείο, λόγω μη χρήσης τους (π.χ. θάνατος κλπ) το Φαρμακείο οφείλει να ενημερώσει την ηλεκτρονική πλατφόρμα, αναιρώντας τις σχετικές κατηγορίες προϊόντων (ακύρωση barcodes) και να μην τιμολογήσει (ή να εκδώσει πιστωτικό παραστατικό) τα εν λόγω προϊόντα». Το πνεύμα του εξορθολογισμού των δημόσιων οικονομικών παρεισέφρησε στην υπό εξέταση σύμβαση αλλά με λάθος τρόπο. Η ανάγκη των κρατικών φορέων και δη του ΕΟΠΥΥ για εξοικονόμηση πόρων και περιστολή των δαπανών είναι υπαρκτή και σεβαστή αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος μίας επαγγελματικής ομάδας και δη των πολύπαθων μέχρι σήμερα φαρμακοποιών. Είναι ιδιαιτέρως επιβαρυντική η πρόβλεψη της υποχρεωτικής αποδοχής των επιστρεφόμενων λόγω μη χρήσης προϊόντων, καθώς παρακωλύεται η ελεύθερη οικονομική και επαγγελματική δραστηριότητα των φαρμακοποιών, εφόσον είναι υποχρεωμένοι να υφίστανται απώλεια εισοδήματος για λόγους που δεν άπτονται της δραστηριότητάς τους και δημιουργία «εξειδικευμένης αποθήκης» παρά τη θέλησή τους (πολλά από τα προϊόντα που αφορούν τη σύμβαση παραγγέλλονται για μεμονωμένους ασθενείς και συγκεκριμένες παθήσεις τους). Πρέπει να σημειωθεί ξανά ότι ανάλογη πρόβλεψη δεν υπήρχε στην από 31.10.2014 Σύμβαση Προμήθειας Φαρμάκων μεταξύ ΕΟΠΥΥ και ΠΦΣ και εγείρεται ο φόβος ότι μπορεί να προβλεφθεί στο μέλλον με ιδιαίτερα επιβαρυντικές συνέπειες για τους φαρμακοποιούς της χώρας.
Επιπροσθέτως, στην παράγραφο 11 του άρθρου 5 της σύμβασης ορίζεται ότι: «Η εξόφληση των λογαριασμών από τον ΕΟΠΥΥ θα γίνεται εντός της προθεσμίας που ορίζεται δυνάμει του άρθρου 16 της από 31.10.2014 Συλλογικής Σύμβασης Προμήθειας Φαρμάκων που συνήφθη μεταξύ του ΕΟΠΥΥ και του ΠΟΦ, μετά την εκκαθάριση αυτών, με δυνατότητα παράτασης όχι πέραν των 30 ημερών σε περιπτώσεις αντικειμενικών δυσχερειών». Η πρόβλεψη αυτή δημιουργεί εκ νέου ανασφάλεια στους φαρμακοποιούς και κάμπτει την αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του διοικούμενου λόγω της ασαφούς της διατύπωσης. Αντικειμενικότητα της δυσχέρειας δύναται πρωτίστως να παρατηρηθεί στην οικονομική κατάσταση της χώρας και των δημοσίων φορέων της από το 2010. Δύναται επίσης να παρατηρηθεί σε πολλές και ποικίλες στιγμές της καθημερινότητας της δημόσιας διοίκησης και της λειτουργίας των φορέων του Δημοσίου. Επί παραδείγματι, ενδεχόμενη αλλαγή στο πρόσωπο του Προέδρου του ΕΟΠΥΥ ενδεχομένως να δύναται να χαρακτηρισθεί «αντικειμενική δυσχέρεια» λόγω της αλλαγής στο οργανόγραμμα του Οργανισμού και να καθυστερήσει η πληρωμή των συμβεβλημένων φαρμακοποιών για 30 ημέρες. Θα έπρεπε λοιπόν να έχουν προσδιοριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια και σαφήνεια οι περιπτώσεις που ενδεχομένως θα αποτελέσουν «αντικειμενική δυσχέρεια» εξόφλησης των λογαριασμών από τον ΕΟΠΥΥ, ώστε να μην αποτελέσει η ασαφής αυτή διατύπωση πανάκεια για πιθανές και μόνιμες καθυστερήσεις. Φόβοι εγείρονται δε και για την υιοθέτηση ανάλογης πρόβλεψης σε μελλοντική Συλλογική Σύμβαση Προμήθειας Φαρμάκων, με αποτέλεσμα επιπλέον καθυστερήσεις στις εξοφλήσεις των λογαριασμών και τη θέση σε κίνδυνο της βιωσιμότητας των περισσότερων φαρμακείων της χώρας.
Τέλος, στην περίπτωση vi της παραγράφου 4 του άρθρου 7 της σύμβασης με τίτλο «Ποινικές ρήτρες-Καταγγελία σύμβασης ορίζεται: «Σε περίπτωση υπαίτιας παράβασης των όρων της σύμβασης από το Φαρμακείο, η οποία έχει πιστοποιηθεί από τις αρμόδιες ελεγκτικές υπηρεσίες του ΕΟΠΥΥ, ο Οργανισμός δύναται να επιβάλει επιπλέον ποινική ρήτρα στο Φαρμακείο για ποσό έως με το 25% των οφειλόμενων από τον ΕΟΠΥΥ για προϊόντα που αποδόθηκαν σε δικαιούχους του Οργανισμού, τον τελευταίο ημερολογιακό μήνα προ της ημερομηνίας έναρξης της διαπιστωθείσας παράβασης». Αρχικά, η επιπλέον επιβάρυνση που προβλέπεται από τα άρθρο είναι παράλογη και εκτός του πνεύματος της πολύχρονης συνεργασίας μεταξύ του ΕΟΠΥΥ και του ΠΦΣ, με δεδομένο ότι υπάρχουν πολλές διατάξεις νόμων που προβλέπουν σημαντικά πρόστιμα για παράνομες συμπεριφορές φαρμακοποιών αναφορικά με την άσκηση του επαγγέλματος. Επιπλέον, παρότι προβλέπεται η ποινική ρήτρα του 25% για τους φαρμακοποιούς, σε περίπτωση που παραβούν κάποια από τις υποχρεώσεις του παρόντος, δεν προβλέπεται αντίστοιχη ποινή για τον Οργανισμό, σε περίπτωση που παραβεί αυτός κάποιον από τους όρους της σύμβασης και ιδιαίτερα αυτόν που ρυθμίζει την εξόφληση των λογαριασμών του προς τους φαρμακοποιούς. Η έννοια της σύμβασης έγκειται στις εκατέρωθεν απαιτήσεις και υποχρεώσεις μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών. Για να νοείται μία σύμβαση ως δίκαιη και οι όροι της εύλογοι, θα πρέπει να ισορροπούν οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις μεταξύ των συμβαλλομένων, συνθήκη που δεν πληρείται με την ανωτέρω πρόβλεψη και χωρίς κάποιο εύλογο αντιστάθμισμα.
Συμπερασματικά και κατόπιν της ανωτέρω ανάλυσης των πιο προβληματικών σημείων της νέας Συλλογικής Σύμβασης Προμήθειας Υγειονομικού Υλικού, Ιατροτεχνολογικών Προϊόντων και Διαιτητικών Σκευασμάτων Ειδικής Διατροφής, εντοπίσθηκαν διάφορα σημεία που χρήζουν αναθεώρησης, ερμηνείας και εξειδίκευσης και θα πρέπει να επιδειχθεί ιδιαίτερη επιμέλεια και πιο αυξημένο πνεύμα δικαίου στην κατάρτιση ανάλογων συμβάσεων στο μέλλον ή στην ενδεχόμενη τροποποίηση της παρούσας.
Γεώργιος Χ. Πέικος
Νομικός Σύμβουλος Φ.Σ.Θ.
